Bəzi yerlər var ki, xəritədə hələ mövcuddur, amma real həyatda demək olar ki, yox dərəcəsindədir. Küçələr boşdur, məktəblər bağlanıb, pəncərələrdə işıq yanmır. Bu səssizliyin içində dövlətlər insanlara bir təklif edir: burada yaşa, bunun qarşılığında sənə pul verək. Bu cümlə ilk baxışdan ümid kimi səslənir. Amma əslində rəsmi qurumların açıq etirafıdır: problem var və dərinləşir.
BMT-nin Əhali Fondu və Avropa Statistika Xidməti (Eurostat) illərdir eyni təhlükəyə diqqət çəkir — kəndlər boşalır, əhali qocalır, gənclər mərkəzlərə axışır. Xüsusilə Avropanın cənubunda və Asiyanın bəzi bölgələrində bu proses geri dönməz həddə çatıb.
Məsələn, İtaliyada Daxili İşlər Nazirliyi və yerli bələdiyyələr tərəfindən həyata keçirilən proqramlara əsasən Siciliya, Molise, Sardiniya və Kalabriya kimi bölgələrdə evlər simvolik olaraq 1 avroya təklif olunur. Rəsmi şərt sadədir, amma məsuliyyətlidir: evi bərpa etməli və orada real həyat qurmalısan. Bu təşəbbüslərin səbəbi isə açıqdır — bəzi kəndlərdə əhali son 50 ildə yarıdan çox azalıb.
İspaniyada da vəziyyət fərqli deyil. Ölkənin Demoqrafik Çağırışlar üzrə Dövlət Katibliyinin məlumatına görə Zamora, Qalisiya və Asturias kimi regionlarda kəndlərin böyük hissəsi “demoqrafik risk zonası” elan edilib. Bu səbəbdən ailələrə aylıq maliyyə dəstəyi, uşaqlar üçün əlavə ödənişlər və bəzən pulsuz yaşayış imkanları təqdim olunur.
Yaponiyada isə məsələ daha sərtdir. Yaponiya Statistika Bürosunun rəsmi məlumatına görə ölkədə 8 milyondan çox boş ev — akiya mövcuddur. Hökumət kəndlərə köçənlərə subsidiya, ev və torpaq təklif edir. Amma bu da bir reallığı dəyişmir: gənclər hələ də şəhərləri seçir.
Bu proqramlar çox vaxt yanlış başa düşülür. Bu, dövlətin insanlara verdiyi bir hədiyyə deyil. Bu, sistemi ayaqda saxlamaq cəhdidir. Çünki əhali olmayanda nə iqtisadiyyat işləyir, nə mədəniyyət yaşayır, nə də gələcək planlama mümkündür.
Bəli, bu yerlərə köçüb xoşbəxt olan insanlar var. Sükutu sevənlər, təbiətlə barışıq yaşayanlar üçün bu həyat həqiqətən dəyərlidir. Amma çoxları bir müddət sonra anlayır ki, pul təkbaşına həyat qurmur. İş, təhsil və sosial bağlar olmadan verilən vəsait sadəcə müvəqqəti sakitləşdiricidir.
Burada empatiya vacibdir. Çünki bu kəndlər sadəcə statistika deyil. Bunlar vaxtilə dolu evlər, səsli həyətlər, yaşayan xatirələr idi. İndi isə dövlətlər gecikmiş şəkildə bu xatirələri qorumağa çalışır.
Pul verib insan saxlamaq mümkündür. Amma insanı saxlamaq üçün əvvəlcə ona yaşamaq üçün səbəb vermək lazımdır. Rəsmi hesabatlar bunu açıq deyir. Biz isə hələ də cavabı axtarırıq.